Docuserie Chimp Crazy legt apenleed van zogenaamde ‘humanzees’ bloot

Chimpansees zijn bijzondere, intelligente dieren. Ze delen maar liefst 98% van hun DNA met mensen. Ze leven in complexe sociale constructies, waarmee ze door de boomtoppen van Afrikaanse regenwouden slingeren. Maar nog steeds worden babychimpansees op grote schaal gefokt of gevangen uit het wild, een traumatische gebeurtenis waarbij de moeder vaak wordt gestroopt. Deze aapjes gaan een leven tegemoet zonder jungle, zonder soortgenoten, in een huis met mensen. Vaak worden ze behandeld als een kind en moeten ze kleding aantrekken, op fietsen rijden of kunstjes uitvoeren.

De HBO-documentaireserie Chimp Crazy vertelt het verhaal van chimpansee Tonka. Hij leefde niet alleen als huisdier, maar moest in het verleden vaak optreden in circussen. Tonka speelde zelfs in verschillende Hollywoodfilms, waaronder George in the Jungle. Hij woonde bij de beruchte chimpanseefokker Connie Casey en haar hulpkracht Tonia Haddix, die hem in een kleine kooi hielden. Ze trokken de chimpansees kleding aan en gaven Tonka menseneten – zo at hij regelmatig Happy Meals.

Gevaar voor mens en dier

Deze situatie is helaas geen uitzondering: de chimpansees die wereldwijd als huisdier worden gehouden leven vaak in erbarmelijke omstandigheden. De dieren worden behandeld als menselijke baby’s; Tonia vertelt in de documentaire dat ze Tonka belangrijker vond dan haar man en kinderen. Ook zien we een eigenaar die haar chimpansee borstvoeding gaf. De jonge apen worden snel te sterk, en het zijn wilde dieren die niet in een huis passen. Daarom eindigen ze in een kelder of een aftandse dierentuin. In deze omgeving kunnen de dieren geen natuurlijk gedrag vertonen, waardoor ze geestelijke én fysieke problemen krijgen. Dit zorgt voor gevaarlijke situaties voor de apen en hun eigenaars.

Een bekend geval waarbij dit fout ging is Travis. Deze chimpansee woonde bij een gezin in de Verenigde staten. Hij werd gezien als hun zoon: hij at mee aan tafel, ging met ze in bad en sliep zelfs in hun bed. Op een dag in 2009 sloeg het noodlot toe: Travis probeerde te ontsnappen. Toen eigenaar Sandra Herold hem, samen met vriendin Charla, probeerde te vangen, viel hij Charla aan. Travis werd doodgeschoten door de politie, en Charla is levenslang verminkt. Dit is slechts één voorbeeld van de enorme risico’s dat interactie tussen mensen en wilde dieren met zich meebrengt.

‘Half mens, half chimp’

In Chimp Crazy krijgt dierenorganisatie PETA lucht van de dieronvriendelijke praktijken van Connie en Tonia. Samen met Save the Chimps haalde de organisatie de chimpansees weg bij de locatie. Volgens Tonia was dit echter onethisch: ze zegt dat de dieren ‘humanzees’ zijn – half mens, half chimpansee. “Ze hebben een voorkeur voor hun menselijke kant”, voegt ze toe. “Ze vinden het leuk om trucjes te doen.”

Maar dit klopt van geen kant. “Het is ronduit gevaarlijk dat de chimp-eigenaar zijn chimpansees ziet als halve mensen”, zegt Dirk-Jan Verdonk, landendirecteur World Animal Protection Nederland. “Mensen en chimpansees hebben weliswaar veel gemeen, maar chimpansees zijn unieke wilde dieren met hun eigen behoeften en gedrag. Laten we chimpansees dus vooral in hun waarde laten en hun eigen leven laten leiden in het wild.”

Positieflijst voor zoogdieren

Gelukkig zijn alle chimpansees gered en ondergebracht bij Save the Chimps. Bij de eerste reddingsactie hadden de eigenaars Tonka verstopt in een kelder, maar uiteindelijk is ook hij verhuisd naar de opvang. Aan het begin was Tonka er slecht aan toe vanwege zijn slechte dieet en het gebrek aan contact met soortgenoten. Hij had gezondheidsproblemen en was erg verlegen. Inmiddels woont hij al twee jaar met veel plezier bij Save the Chimps en heeft hij veel chimp-vrienden gemaakt. Het verhaal van Tonka staat niet op zichzelf: het is ook het verhaal van Travis en alle andere wilde dieren die worden opgesloten voor menselijk vermaak. Wilde dieren horen in het wild .

In de Europese Unie is het nu gelukkig verboden om apen als huisdier te houden. In juli 2024 ging de positieflijst voor zoogdieren van kracht. Het is nu uitsluitend toegestaan om dieren die op deze lijst staan te fokken of aan te schaffen. Maar we zijn er nog niet: eerder kondigde de overheid aan bezig te zijn met een positieflijst voor vogels, amfibieën en reptielen. Deze laat nog op zich wachten, en in de tussentijd worden wilde dieren zoals papegaaien en slangen nog steeds verhandeld. Wil jij meer weten over de positieflijst?

Naar het artikel