Interview met berenexpert Victor Watkins

Wat vind je mooi aan beren?  

‘Beren zijn heel intelligent en hebben een fascinerend gedrag. Helaas heb ik vaak gezien hoe beren worden gebruikt door de mens. Daarom heb ik mezelf als doel gesteld om er alles aan te doen zodat deze bijzondere dieren niet meer worden misbruikt en bedreigd.’

Sinds wanneer werk je met beren?

‘Ik heb met heel veel verschillend diersoorten gewerkt sinds ik bij World Animal Protection (eerst WSPA) werk, maar de afgelopen 25 jaar waren beren mijn prioriteit. Toen ik in 1991 als Wildlife Director werkte voor de organisatie, realiseerde ik me dat beren over de hele wereld serieus bedreigd werden door de mens, die hun leefomgeving verwoestte. Ook hoorde ik veel verhalen over beren die uit het wild werden gehaald ter vermaak of voor medicijnen. Om ingezet te worden als dansbeer, gevechtsbeer en voor de berengalindustrie, dierentuinen en circussen. Daarom begon ik met collega's in 1991 ’s werelds eerste internationale berencampagne, om wilde beren en beren in gevangenschap te redden en beschermen, en om deze diersoort onder de aandacht te brengen. Dat doen we nu nog steeds, dus we zetten ons al 25 jaar in voor beren.’

Twee jonge beertjes en hun moeder werden in 2017 naar de berenopvang in Roemenië gebracht. 

Op welke manier worden beren misbruikt?

‘Eeuwenlang worden beren al gebruikt voor het vermaak van mensen in circussen en dierentuinen. In circussen worden deze dieren met harde hand getraind om te entertainen – soms moeten ze zelfs op een fiets door een circustent rijden – en worden ze gehouden in kleine wagons als ze niet optreden. Dierentuinen over de hele wereld houden duizenden beren gevangen in hokken, en al hebben sommige dierentuinen geprobeerd de dieren een groter en meer gevarieerd onderkomen te geven: het grootste deel houdt beren in zorgelijke omstandigheden met te weinig ruimte, ongepast voedsel, te weinig water en een gebrek aan speeltjes of ander vermaak. Het resultaat is dat de dieren leven in een hel op aarde, alleen maar voor het vermaak van dierentuinbezoekers.

Ook worden beren al eeuwenlang als jonkies uit het wild gehaald om als dansbeer te worden ingezet in landen als Griekenland, Turkije, India en Pakistan. World Animal Protection heeft dit aantal flink weten terug te dringen in deze gebieden; alleen in Pakistan is er nog een aantal over. Daarnaast worden in Pakistan vaak beren gehouden om te vechten tegen sterke honden bij beer-hondengevechten. In China, Zuid-Korea en Vietnam worden duizenden beren in kleine kooien gehouden terwijl er gal uit hun galblazen wordt gehaald om traditionele Aziatische 'medicijnen' te maken – al zijn er tegenwoordig genoeg alternatieven voor deze 'medicijnen' waardoor zulke wreedheden al helemaal niet nodig zijn. Helaas is de berengalindustrie erg lucratief in delen van Azië. World Animal Protection en andere dierenbeschermingsorganisaties maken zich hard om dit te beëindigen.

In landen als Albanië, Oekraïne en Georgië komt het voor dat beren als huisdier of attractie worden gehouden. Ze worden vaak gezien in hokken bij restaurants of tankstations. World Animal Protection heeft geholpen om een soortgelijke handel in Roemenië te stoppen, door het helpen bij de bouw van een berenopvang daar.’

Een zwarte Aziatische beer.

Welk moment in het werk met beren zal je altijd bijblijven?

‘Het opzetten van de Libearty-campagne in 1992 is echt een hoogtepunt geweest voor mij. De campagne heeft beren over de hele wereld geholpen en het is waardevol om te zien hoeveel bewustzijn het internationaal heeft gecreëerd over de bedreigingen voor beren en de noodzaak om hen en hun leefomgeving te beschermen. Het moment dat ik realiseerde dat we met deze campagne zoveel konden betekenen voor de roofdieren, was toen ik het idee bedacht voor een berenopvang – een groot natuurlijk bosgebied dat met een hek de beren veilig binnen kon houden en waar ze in het bos konden leren om weer als beren te leven – in plaats van geredde beren te plaatsen in een dierentuin-achtig onderkomen. We bouwden de eerste berenopvang in Griekenland in 1993, waardoor de autoriteiten alle dansberen in Athene en Thessaloniki daar konden onderbrengen. Daarna kwam onze tweede opvang in Turkije, waarna er snel een einde kwam aan de gruwelijke dansberenpraktijken in dat land.

De Libearty-campagne heeft enorm geholpen om World Animal Protection, toen nog WSPA, op de kaart te zetten als de wereldwijde en invloedrijke organisatie die het nu is. We kwamen met het unieke concept voor 'de berenopvang', wat veel beren heeft geholpen in acht verschillende landen. Dat concept is sindsdien ook gebruikt door andere dierenorganisaties en overheden om beren te redden van misbruik.’

Welke beer heeft een speciaal plekje in jouw hart?

‘Ik heb bij veel reddingsacties geholpen en kan bijna alle beren nog goed voor de geest halen. Een van hen is Dimitri, die we in 1992 vonden. Twintig jaar lang was hij als dansbeer gebruikt in de straten van Griekenland. Toen ik de stokoude en blinde beer zag, zat hij vastgebonden in een stenen schuurtje. Naast zijn blindheid had hij een ontsteking in zijn mond waardoor zijn tanden uitvielen. Hij had ondragelijk veel pijn. We moesten hem laten inslapen. Dat was een zwarte dag voor het hele team van Libearty, maar maakte ons nog vastberadener om een eind te maken aan de handel in en het gebruik van beren.’

Beer Dimitri werd in 1992 vastgebonden in een schuurtje gevonden. Hij was er zo slecht aan toe, dat hij moest worden ingeslapen.

Wat voor succes is er onlangs behaald voor beren?

‘World Animal Protection probeert al meer dan twintig jaar een einde te maken aan de dansberentraditie in India en Nepal. We sponsorden destijds het eerste onderzoek naar dansberen in India en snel daarna werd de eerste berenopvang gebouwd in dat land. Het was een ingewikkelde actie, omdat er zoveel beren gered moesten worden. Samen met andere dierenorganisaties hebben we daar hard aan de weg getimmerd. Een paar jaar terug claimden de Indiase organisaties dat het gelukt was om de laatste dansberen in dat land te bevrijden. Ook hebben we, samen met andere organisaties, vorig jaar december twee dansberen bevrijd in Nepal*. Dat waren de laatste twee in dat land, dus met die actie kwam er een einde kwam aan de dansberentraditie in Nepal. Het is geweldig om te weten dat je samenwerkend zoveel kunt bereiken en wrede tradities in landen tot een einde kunt brengen.'

Wat hoop je voor de toekomst van beren?

‘Ik hoop dat beren in het wild kunnen blijven leven in de natuurgebieden waar ze nu voorkomen. Het is problematisch dat hun leefgebieden verwoest worden om ruimte te maken voor uitbreidende steden en dorpen en voor landbouw. Als gevolg daarvan gaan beren op zoek naar voedsel in het leefgebied van de mens, met als resultaat dat de beren gedood worden. Een mooi voorbeeld hoe beren opgevangen worden, is de berenopvang Libearty in Roemenië. Niet alleen kunnen geredde beren hier in een omheind gebied van hun leven genieten; ook kunnen mensen de opvang bezoeken en leren over de problemen van wilde beren. Roemeense schoolkinderen bezoeken de opvang om ook te leren over beren, andere wilde dieren en de natuur. Dat biedt hoop: door dit werk en andere berenopvangen kunnen we laten zien hoe belangrijk het is om wilde dieren en hun leefgebieden te beschermen.’



Leestip: Victor Watkins schreef het boek Bear sanctuary waarin je kunt lezen wat hij en World Animal Protection hebben bereikt voor beren.

*Op het moment van publiceren kregen we verschrikkelijk nieuws uit Nepal. De twee dansberen Sridevi en Rangila zijn in het geheim meegenomen naar een dieronvriendelijke dierentuin, in plaats van de afgesproken berenopvang, waarbij Srivedi helaas is overleden. Lees hier verder.