Vrij vs. gevangen: het leven van een olifant

Olifanten zijn de grootste landzoogdieren ter wereld. Volwassenen kunnen tussen de 3.000 en 5.000 kilo wegen en tot wel 70 jaar oud worden.  In het wild leven olifanten in hechte kuddes, die samen naar eten zoeken en elkaar helpen bij gevaar.  In gevangenschap ziet een olifantenleven er heel anders uit; daar worden olifanten gescheiden van hun families, waarna trainers de dieren vaak mishandelen om ze onderdanig te maken. We nemen je mee in de verschillen tussen de levens van een olifant in het wild én in gevangenschap.

1. Familiebanden

Voor zowel Aziatische als Afrikaanse olifantenkalveren is hun moeder van essentieel belang. De moederolifant beschermt haar kalf tegen gevaar, en leert het alles: wat kun je eten, waar vind je drinken? Volgens een onderzoek blijft een Afrikaans olifantenkalf zelfs 90% van de tijd binnen een straal van 5 meter bij de moeder in de buurt! Als de moeder wegvalt of overlijdt, is de kans dat het kalf het overleeft minimaal. Vrouwelijke olifanten blijven hun hele leven bij hun moeder.

In gevangenschap worden olifantenkalveren gescheiden van hun moeder. Meestal worden de kalfjes weggehaald als ze twee tot vier jaar oud zijn; een trauma voor moeder én kalf. Bij olifantjes die in het wild worden gevangen, wordt de moederolifant vaak vermoord voor de ogen van haar jong; in gevangenschap ketenen de mahouts de moeder maandenlang vast. Een olifant en haar jong vergeten elkaar nooit: na bijna 30 jaar gescheiden te zijn, herkennen ze elkaar nog.

2. Een olifantenjeugd

Spelen is een belangrijk onderdeel van de kindertijd, ook bij olifanten. Door te spelen ontdekken de kalfjes de wereld om zich heen. Aziatische olifantjes zijn zelfs wel 15% van hun dag aan het spelen, alleen en met soortgenoten. Naast spelen doen olifanten ook veel aan bewegen: vaak zijn kuddes aan het wandelen, op zoek naar water en voedsel. Jonge dieren zijn een aantrekkelijke prooi voor roofdieren, dus de bescherming van familieleden is onmisbaar.

Olifantenkalveren in gevangenschap worden zwaar mishandeld tijdens de training om ze gehoorzaam te maken aan mensen. Volgens de traditionele wijze worden de dieren vastgeketend en daarna uitgehongerd, geslagen en gestoken met scherpe stokken. Met vuur en herrie maken de mahouts de olifanten bang. Deze gebeurtenissen veroorzaken psychologische problemen die ook voorkomen bij mensen. Volgens onderzoek heeft meer dan de helft van de olifantjes last van stresssymptomen, zoals angst en stemmingswisselingen.

3. Tijdverdrijf

Naast lopen en eten spenderen olifanten in het wild veel tijd aan baden in het water, in modder of in stof. Dit helpt de dieren af te koelen en geeft ze een ontspannen gevoel. Net zoals mensen ervaren olifanten ook genot als ze hun favoriete voedsel eten. Zo genieten ze heel erg van fruit met een zoete smaak.

In olifantenparken worden olifanten gewassen door toeristen. Ze moeten mensen op hun rug dragen of kunstjes doen, zoals schilderen. De dieren gehoorzamen door hun traumatische training en verzetten zich niet. Dat wordt aangeleerde hulpeloosheid genoemd, een verschijnsel dat vaker voorkomt bij mishandelde dieren. De zadels waarmee olifanten bereden worden, zijn zeer oncomfortabel en zorgen vaak voor verwondingen. Bovendien veroorzaken de onnatuurlijke houdingen van olifanten tijdens ritten of shows aandoeningen zoals artrose, gewrichtsproblemen en zelfs orgaanschade.

4. Sociale interactie

Olifanten hebben ingewikkelde sociale structuren. Ze kunnen op een grote afstand communiceren met geur en geluid en behouden een band als ze elkaar jaren niet zien. In groepen heeft elk dier een individuele plek: als een kudde oversteekt, zetten volwassen vrouwtjes zichzelf in de kwetsbare posities, zodat jongere olifanten veilig zijn. Olifanten zijn enorm empathisch, zoeken troost bij soortgenoten en helpen elkaar altijd uit lastige situaties.

In gevangenschap missen olifanten de sociale interactie die ze nodig hebben. Vaak zitten de dieren aan een ketting en kunnen ze elkaar niet opzoeken. Olifanten die niet vastgeketend worden, mogen elkaar vaak alsnog niet opzoeken. Het gebrek aan contact met elkaar is frustrerend en deprimerend. De eenzaamheid van de olifanten leidt tot stereotiep gedrag zoals het schudden met de kop en het stoten van de voeten.

Een beter leven

Al zullen we nooit weten wat een olifant precies denkt: het is duidelijk dat olifanten complexe, gevoelige dieren zijn. Hun geheugen is uitzonderlijk goed; er wordt vaak gezegd dat een olifant nooit iets vergeet. Ze hebben individuele, unieke persoonlijkheden en kunnen probleemoplossend denken. Er wordt nog onderzoek gedaan naar de dromen van dieren, maar wetenschappers denken dat getraumatiseerde kalfjes nachtmerries ervaren.

Gelukkig zijn er plekken waar mishandelde olifanten weer gelukkig kunnen zijn. Hoewel een leven in gevangenschap nooit volledig gelijk kan staan aan een leven in het wild, zijn er opvangplekken waar geredde olifanten met de juiste zorg zich vrij kunnen voelen. In deze parken mogen de dieren gaan en staan waar ze willen en sociale banden opbouwen met soortgenoten. De dieren zullen hun trauma's nooit helemaal vergeten, maar in een olifantvriendelijke opvang krijgen ze eindelijk het leven dat ze verdienen.

Wil jij olifanten uit het toerisme een tweede kans geven? Adopteer dan een olifant. Al vanaf een klein bedrag per maand draag jij bij aan het leven dat deze getraumatiseerde dieren verdienen.

Adopteer een olifant